Reservados todos los derechos. No se permite la reproducción total o parcial de esta obra, ni su incorporación a un sistema informático, ni su transmisión en cualquier forma o por cualquier medio (electrónico, mecánico, fotocopia, grabación u otros) sin autorización previa y por escrito de los titulares del copyright. La infracción de dichos derechos puede constituir un delito contra la propiedad intelectual.
All rights reserved. The total or partial reproduction of this work is not allowed, nor its incorporation into a computer system, nor its transmission in any form or by any means (electronic, mechanical, photocopy, recording or others) without prior written authorization from the owners. of the copyright. The infringement of these rights may constitute a crime against intellectual property.
All rights reserved. The total or partial reproduction of this work is not allowed, nor its incorporation into a computer system, nor its transmission in any form or by any means (electronic, mechanical, photocopy, recording or others) without prior written authorization from the owners. of the copyright. The infringement of these rights may constitute a crime against intellectual property.
AGROLENTO MON AMOUR
Calquera parecido coa realidade é pura coincidencia. Ou non.
CAPÍTULO 1 - O poni
CAPÍTULO 2 - A carretilla
CAPÍTULO 3 - Vilareda e Villareda
CAPÍTULO 4 - Palas de Rey, pobo encantador
CAPÍTULO 5 - Arqueixal, Valentina e o héroe de Mateo
CAPÍTULO 6 - O Enredo do Abelleiro
CAPÍTULO 7 - Rudi e Aldara
CAPÍTULO 8 - Os nenos e nenas de Palas
CAPÍTULO 9 - A Parada das Bestas
CAPÍTULO 10 - A lavanda de Agrolento
CAPÍTULO 11 - A biblioteca
CAPÍTULO 12 - Amstelveen
CAPÍTULO 2 - A carretilla
CAPÍTULO 3 - Vilareda e Villareda
CAPÍTULO 4 - Palas de Rey, pobo encantador
CAPÍTULO 5 - Arqueixal, Valentina e o héroe de Mateo
CAPÍTULO 6 - O Enredo do Abelleiro
CAPÍTULO 7 - Rudi e Aldara
CAPÍTULO 8 - Os nenos e nenas de Palas
CAPÍTULO 9 - A Parada das Bestas
CAPÍTULO 10 - A lavanda de Agrolento
CAPÍTULO 11 - A biblioteca
CAPÍTULO 12 - Amstelveen
CAPÍTULO 1 - O poni
Vilareda. O lugar máis bonito do mundo. Unha aldea pegadiña a Palas de Rei, a miña vila. De nenos cantabamos aquilo de Ai! Palas de Rei, pobo encantador, dende que te vin, estou chea de amor, estou chea de amor, estou chea de amor, ai, Palas de Rei pobo encantador. 🎶🎶🎶 Hai corenta anos cantabamos estes versos cada vez que saiamos de excursión nos autobuses de Mourenza, e aí están aínda, na miña cabeciña e na de meu fillo de sete anos. Agora cantan e tararean outros "versos" e xogan con outras rimas que non son do meu gusto, pero seica cambiaron o tempos e hai que ir con eles. Ou non.
Volvendo a Vilareda. Que por que é o lugar máis bonito do mundo? Porque me namorou. Dende que cheguei hai agora xa 3 anos dende California. Voltamos a Europa e deixamos atrás un mundo cheo de autoestradas, de atascos, de contaminación, de contrastes abismais cos que non conseguiamos lidar diariamente, pero tamén deixamos atrás xente estupenda que nos axudou a integrarnos e a ver a beleza dos Estados Unidos. Din que a beleza está nos ollos do que mira. Pouco importa se miras a Galicia ou a California. Se o que ves é beleza, namorácheste.
En Long Beach deixamos a Gilbert e a Raimond, a Matt e a Virginia, ás irmás Elsa e Maureen, a Teresa, unha muller mexicana, forte e alegre que vivía no noso barrio e que se desvivía polo seu neto Tristán ao que levaba diariamente ao parque e á biblioteca. Unha muller incasable. Unha muller admirable.
O cambio foi brutal. Os Ánxeles refuxia a máis de vinte millóns de persoas. En Vilareda, no noso lugar, no lugar de Agrolento eramos seis, con sorte, as fins de semana, cando viñan Marisa e José Manuel acompañados por Lucía. Estaban ao final do camiño, ou ao principio, segundo se mire. Na casa grande de Xacobe.
Meu pai, e Gwen, tiñan razón. Con poucas palabras ambos resumiron algo que todos deberiamos ter gravado no croio dende nenos: atende ao teu. Atende ao teu e deixa que o poni faga o seu traballo. Que poni? Dirán vostedes. O poni de Agrolento. O poni do veciño.
O poni era importante porque axudaba a rozar Vilareda. Ás veces estaba amarrado cunha corda e dábame moita pena, pero de escapar os danos colaterais poderían ser maiores. Ás veces o poni estaba amarrado ás maciñeiras do Señor Xacobe que EPD. Seica era un bo home o Señor Xacobe. Sempre oín falar ben del. Sigo co poni. O poni rozaba, non se metía con ninguén. O meu neno e eu dabámoslle as mazás que caían no camiño, pero como se podía atragoar deixamos de darllas e seguiu pacendo herba, pero cada vez que vía a Mateo por Vilareda rinchaba, eu penso para preguntarlle onde estaban as deliciosas mazás das maciñeiras do señor Xacobe. A herba de Vilareda era moi boa, pero as mazás eran extraordinarias. Chámalle burro ao poni!
O poni sempre atendía ao seu. Eu non, e por iso meu pai me repetía constantemente aquela frase tan curta e tan sabia. Cando saía de Agrolento de cara a Palas e me cruzaba con algún veciño ou veciña, paraba a falar. Mateo, impaciente e canso das conversas de súa nai, dicía: “Mami, tenemos que irnos”. Víñame a dicir o mesmo que meu pai: Atende ao teu e deixa de falar con canto ser humano se che cruza no camiño, pero descubrín que se non saúdas es altiva, se saúdas demasiado é porque non tes nada que facer, e se saúdas porque é o que che pide o corpo e a alma algúns entenderante e apreciarán eses cinco minutos de conversa que lles prestas e outros interrogarante para saber da túa vida, pero se es transparente e non tes nada que agochar, que che importan os interrogatorios dos veciños de Vilareda? Son parte da idiosincrasia galega, e eu son galega. Galega nacida en Barcelona, pero galega.
Nas festas de Vilareda un home moi amable e cariñoso achegóuseme e díxome: “Seica che marchou o marido”. O señor tiña razón. O marido marchara cara aos Países Baixos porque atopara traballo alí. Eu quedara co neno en Vilareda para que rematara o curso escolar, para despedirnos en condicións, e para pechar a miña querida escola, a escola de linguas que abrira 3 anos antes, cando cheguei de California. Mirei co dozura ao señor amable e cariñoso e contestei:
- Marchou, pero vai volver e imos marchar os tres.
- Ben, muller, ben, pois xa o sinto porque sodes ben amables e serviciais, pero se hai que ir pois hai que ir.
- Hai que andar, dixo Conchita na Panadería Fraga un día que nos cruzamos para mercar empanada (eu) e pan (ela).
Conchita e o señor amable e cariñoso de Vilareda viñan a dicir o mesmo. Tes que marchar. Que frase tan curta e tan triste! Tes que marchar. Non queda outra. Se queredes estar xuntos, tes que marchar. A verdade é que pareciamos Xesús, María e Xosé. Só nos faltaban o burro e a vaca para montar o belén. En fin! Houbo que marchar. Outra vez.
Nas mesmas festas de Vilareda, as últimas festas que pasei alí, pegáronme a carpa das festas á casiña de Agrolento. Cando vin as cordas da carpa amarradas ao campo da festa e ás pedras da nosa casa entendino todo. En Vilareda, como no mundo, todos estamos conectados, queiramos ou non. Non podemos vivir illados, non debemos, e por iso fun á festa. Para bailar, para falar, para bromear, para rir, para xogar e brincar cos nenos e nenas de Villareda, para botar un pasodobre con Sonia.
A noite foi curta, pero ata me deu tempo a pedir o voto. Moitos veciños xuraron e perxuraron que me votarían. Aínda non tiña partido político, nin lista, pero gustábame LANDRA como nome identificativo das miñas ideas, da miña filosofía de vida. Vota Landra. Non sei. Sigo a darlle voltas ao nome.
LANDRA vai por libre. Vou por libre porque non me identifico con ninguén. Eu son eu. Se cadra ese é o problema. Se te identificas, defíneste e todo o mundo sabe de que pé coxeas, ou pensan que saben de que pé coxeas. Se non te identificas poden especular, pero nunca saberán o que de verdade pensas e iso inda é peor porque despistas, atordas / aturulas.
E ti de quen vés sendo? Preguntábanme de pequena. Cando cheguei de Barcelona a Palas de Rei con 8 anos aprendín que tiña que contestar "son neta de Eliseo da Casa do Coxo". En Palas soamente había un Eliseo. Eliseo Porto. Morreu cando eu tiña 14 anos, pero me lembro moi ben del. Era un home serio e traballador. Todo o mundo apreciaba ao meu avó Eliseo e á miña avoa Josefa. Eran xente boa e xenerosa. Lembro sempre ao meu avó subido no Pascualín amarelo ou na segadora. Traballando, sempre traballando.
O meu fillo dime moitas veces: “Mami, eres muy estrita”. Así era meu avó. Era estrito, pero eu non lle quería menos por ser estrito, se cadra queríalle máis porque me parecía que sempre sabía a onde ía e de onde viña. Miña avoa era cariñosa, sabia, boa, traballadora. Canto a boto de menos! As súas conversas, os seus consellos. Creo que aprendín tanto dela e de como trataba á xente que ás veces gustaríame escribir un manual coa súa filosofía de vida para que todo o mundo o lese e se formase en como ser persoa e en como tratar ás persoas. Meu pai dicíame: “Atende ao teu”. Miñá avoa dicíame: “Vida, hai que perdoar. Hai que axudar, se se pode. Hai que ter paciencia. Un pé detrás doutro pé. Pouquiño a pouco”.
Os dous consellos eran bos. Atende ao teu. Céntrate. Perdoa. Non lle gardes rancor a ninguén. Por nada. Cada día, cando te levantes, perdoa e empeza tábula rasa. Cada amencer traerache o que lle permitas que che traia.
Miña avoa non entendía de présas. Non entendía as présas. Nin a tecnoloxía. Nin as présas tecnolóxicas. Cando os Iphones chegaron a Palas deulle moita pena. Dicíame “Mira para aí . Todos cosendo. E tiña razón. Ata o meu marido caeu de bruces un día en fronte do DÍA cosendo e contestando un dos meus ese-me-eses.
Aquel día eu fóra á piscina co neno. El baixaba pola avenida de Ourense cara á academia e non se lle ocurreu nada mellor que respostar a unha das miñas mensaxes mentres atravesaba dita avenida. Aos poucos minutos recibín o seguinte texto: I FELT DOWN. I AM ALL SCRATCHED! Virgen del Carmen! bisbei. Que pasa, mami? Dixo Mateo. Que pasa?? Teu pai caeu nos toxos sen rozar nunha finca que hai fronte ao Día de Palas. Mami! It's daddy ok? No sé cariño. Let's go!
Cando chegamos á academia Jason estaba rabuñado da cabeza aos pés. Coma se o atacara un gato. Parecía un Ecce Homo. Por sorte David e Noel non estaban moi lonxe aquel día e trouxeron rapidamente Betadine para aliviar a dor e a vergoña. A ninguén lle gusta tropezar en presenza dos veciños, especialmente cando te ven envorcado nunha finca e nin se achegan a preguntar. Estás ben? Podo axudarche? Así foi, dende o antigo Bar Venus, un home duns 65 ou 70 anos deixou tirado ao meu marido nos toxos. Nin se achegou. Soamente observou, co pitillo colgado da boca, dende a porta do Bar Venus. Probablemente pensou: “Un peregrino bébedo”. Pois non, non era un peregrino bébedo, era o meu marido. Mancado, avergoñado, e rabuñado polos toxos palenses. Ensinanza: Mira para diante se non queres caer. Non textees en movemento. E se caes, sempre, érguete. Sempre.
CAPÍTULO 2 - A carretilla
Din que os galegos somos brutos. Din tantas cousas!!! As Tanxugueiras tiveron que oír isto e máis cando decidiron presentarse a Eurovisión. Eu vinas e coñecinas grazas a María Magdaleno. Esa fin de semana pasámola na Coruña. O meu neno ten unha conexión especial, que eu por desgraza non teño, coas plantas e cos animais. María ten a mesma conexión. Probablemente porque seu pai, veterinario, lle transmitiu ese amor polo mundo animal e pola natureza en xeral. Súa nai, mestra, deulle o mellor que unha nai lle pode dar a un fillo ou a unha filla. Saber estar, saber falar, saber escoitar, saber andar. Andar pola vida. Con elegancia. Elegancia externa, pero principalmente elegancia interna. María e Mateo podían falar durante horas da importancia dos animais, da natureza, do extraordinario que é o planeta e do ruín que poden ser os humanos con el. Con 7 anos o meu fillo xa entendera o que todo o mundo berra nas redes sociais: NON HAI PLANETA B. Coidemos Vilareda, coidemos a Comarca da Ulloa, coidemos Galicia, coidemos a Terra. Que cadaquén coide o seu, que non é seu, é de todos, e que seguirá aquí cando marchemos.
Cando paseabamos por Vilareda e atopabamos lixo polas cunetas e polas corredoiras, eu perdía o norte e dicía o que non tiña que decir diante do meu neno: Quen sería o porco ou a porca que tirou isto???!!! Mateo repetía: “Sí, mami. ¿Quién sería?” Laura saíu un día recoller lixo por Vilareda cos seus 3 fillos. Sorprendida coma min polo feito de que alguén puidera romper a beleza desta aldea paradisíaca á que se mudou coa súa familia dende Cataluña. Ese xesto e moitos outros valéronlle o meu respecto e o de moitos veciños e veciñas. Canto te boto de menos! A ti e ás nosas conversas. Segue coidando Vilareda, Laura. Ti, os teus nenos, e os nenos dos teus nenos. Seguide. Non cambiedes.
Volvendo á suposta brutalidade dos galegos e volvendo á carretilla. Brutos habelos hainos, pero brutos hainos everywhere. Non só en Galicia. O meu bruto era moi bruto de noso señor, pero tamén teño que recoñecer que nesta vida, como di “Salvémolo Ulla”, todos temos unha función. Eu creo que teño a función de abelloar, de amolar. O poni tiña a función de rozar, e o bruto penso que tiña e ten a función de limpar o que ninguén quere ou ten tempo de limpar. As fincas. Seguindo coa fauna do lugar. As formigas son fundamentais para os gorrións de Vilareda, as abellas polinizan e permiten que sigamos todos aquí, e os brutos (volvo ao meu bruto) son un reflexo triste, pero real, de anos de labazadas innecesarias, de falta de cariño paterno e/ou materno, de incultura, de aramados, de fincas (outra vez as fincas), de rivalidades polas fincas, de alcoholismo crónico, de incivilidades varias e variadas, da Galicia profunda, da Galiza que amo, pero que non entendo. O bruto tiña e ten unha función. El tamén coidaba e coida Vilareda, ao seu xeito, pero cóidaa.
Nunha ocasión o meu bruto cortou unha corredoira con cables para pasar as ovellas dunha finca a outra. Teríalle levado minutos e ninguén o tería sabido se eu non tivera regresado aquel día a Agrolento pra xantar, pero volvín. Case me estampo cos cables. O bruto berrou: “PAAAAAAAARA”. “¡Virgen del Carmen!” Socórreme e protéxeme e non deixes que me baixe do Prius porque, se me baixo, vou perder a compostura, o norte, e as poucas neuronas que me quedan e que preciso para seguir adiante con todo que non é pouco. O bruto quitou os cables, bufando, vermello de calor e de ira. Estaba claro que lle molestaba a miña presenza, pero alí estabamos os dous. Eu de camiño ao meu fogar. El tentando facer pacer aos seus animais. O seu sustento. O seu medio de vida. O que non agardaba o meu bruto é que servidora lle escribira unha epístola ao Seprona, non polos cables, senón pola carretilla. Para explicar isto preciso que quen me lea, me lea e me entenda. Ou non.
A nosa casiña parece sacada dun conto. É pequeniña, pero é moi feitiña. Está rodeada de fincas. Ao lonxe pódense ver os muíños dun monte de Taboada cuxo nome esquecín. Neste paraíso un dos meus praceres era sentarme a almorzar co meu neno nunha mesa que meu pai e un dos meus irmáns fixeran por pena e por cariño. A mesa anterior, de metal e cristal, fea coma ela sola, esnaquizárase un día de vendaval. Un parasol igualmente feo, espantosamente feo, caeulle enriba e o cristal quedou espallado en cachiños pequenos sobre a lousa de pedra.
O meu bruto, ignorando ou facendo caso omiso do que é a propiedade privada, pegou unha carretilla vella e oxidada contra o muro que rodeaba a nosa casiña. Auga sucia, chea de mosquitos e outra fauna típica da Ulloa empezou a acumularse na carretilla fedorenta.
Un amigo que coñece ben os conflitos do rural aconselloume que chamara ou escribira ao Seprona e así o fixen. Engadín unha foto da espantosa carretilla e da auga e os bechiños en cuestión e mandei un correo electrónico dos meus. Un correo electrónico correcto, ben formulado, ben explicado, conciso e claro. Aos poucos días un veciño de Vilareda ao que aprecio moito e que levaba moitos anos en Sestao, polo cal arrastra ese acento tan característico dos galegos emigrados ao País Vasco díxome: “¡Oye, maja! ¡Creo que han venido los del Seprona! Sí, maja. Han estado hablando con el personaje ese que te ha pegado la carretilla al muro”. O meu fillo e eu non saiamos do noso asombro.
Teríame gustado estar sentadiña na miña academia, dando clase, prestando libros, organizando a biblioteca, estudando; pero o bruto, a carretilla e as fedorentas augas quitábanme o sono. “Non vas cambiar o mundo”, dixo nunha ocasión meu pai. “Se cadra cambio Palas”, contestei. “Non creo”, rebatiu. Nunca quixen cambiar nada. Quixen melloralo aportando o meu gran de area, pero tamén é certo que ninguén me pediu que cambiara nada. Se cadra non había nada que cambiar. Se cadra fun demasiado ousada. Se cadra o mundo non se pode cambiar. Se cadra é mellor non soñar cun mundo mellor. Ou si. Ou non.
Cando paseabamos por Vilareda e atopabamos lixo polas cunetas e polas corredoiras, eu perdía o norte e dicía o que non tiña que decir diante do meu neno: Quen sería o porco ou a porca que tirou isto???!!! Mateo repetía: “Sí, mami. ¿Quién sería?” Laura saíu un día recoller lixo por Vilareda cos seus 3 fillos. Sorprendida coma min polo feito de que alguén puidera romper a beleza desta aldea paradisíaca á que se mudou coa súa familia dende Cataluña. Ese xesto e moitos outros valéronlle o meu respecto e o de moitos veciños e veciñas. Canto te boto de menos! A ti e ás nosas conversas. Segue coidando Vilareda, Laura. Ti, os teus nenos, e os nenos dos teus nenos. Seguide. Non cambiedes.
Volvendo á suposta brutalidade dos galegos e volvendo á carretilla. Brutos habelos hainos, pero brutos hainos everywhere. Non só en Galicia. O meu bruto era moi bruto de noso señor, pero tamén teño que recoñecer que nesta vida, como di “Salvémolo Ulla”, todos temos unha función. Eu creo que teño a función de abelloar, de amolar. O poni tiña a función de rozar, e o bruto penso que tiña e ten a función de limpar o que ninguén quere ou ten tempo de limpar. As fincas. Seguindo coa fauna do lugar. As formigas son fundamentais para os gorrións de Vilareda, as abellas polinizan e permiten que sigamos todos aquí, e os brutos (volvo ao meu bruto) son un reflexo triste, pero real, de anos de labazadas innecesarias, de falta de cariño paterno e/ou materno, de incultura, de aramados, de fincas (outra vez as fincas), de rivalidades polas fincas, de alcoholismo crónico, de incivilidades varias e variadas, da Galicia profunda, da Galiza que amo, pero que non entendo. O bruto tiña e ten unha función. El tamén coidaba e coida Vilareda, ao seu xeito, pero cóidaa.
Nunha ocasión o meu bruto cortou unha corredoira con cables para pasar as ovellas dunha finca a outra. Teríalle levado minutos e ninguén o tería sabido se eu non tivera regresado aquel día a Agrolento pra xantar, pero volvín. Case me estampo cos cables. O bruto berrou: “PAAAAAAAARA”. “¡Virgen del Carmen!” Socórreme e protéxeme e non deixes que me baixe do Prius porque, se me baixo, vou perder a compostura, o norte, e as poucas neuronas que me quedan e que preciso para seguir adiante con todo que non é pouco. O bruto quitou os cables, bufando, vermello de calor e de ira. Estaba claro que lle molestaba a miña presenza, pero alí estabamos os dous. Eu de camiño ao meu fogar. El tentando facer pacer aos seus animais. O seu sustento. O seu medio de vida. O que non agardaba o meu bruto é que servidora lle escribira unha epístola ao Seprona, non polos cables, senón pola carretilla. Para explicar isto preciso que quen me lea, me lea e me entenda. Ou non.
A nosa casiña parece sacada dun conto. É pequeniña, pero é moi feitiña. Está rodeada de fincas. Ao lonxe pódense ver os muíños dun monte de Taboada cuxo nome esquecín. Neste paraíso un dos meus praceres era sentarme a almorzar co meu neno nunha mesa que meu pai e un dos meus irmáns fixeran por pena e por cariño. A mesa anterior, de metal e cristal, fea coma ela sola, esnaquizárase un día de vendaval. Un parasol igualmente feo, espantosamente feo, caeulle enriba e o cristal quedou espallado en cachiños pequenos sobre a lousa de pedra.
O meu bruto, ignorando ou facendo caso omiso do que é a propiedade privada, pegou unha carretilla vella e oxidada contra o muro que rodeaba a nosa casiña. Auga sucia, chea de mosquitos e outra fauna típica da Ulloa empezou a acumularse na carretilla fedorenta.
Un amigo que coñece ben os conflitos do rural aconselloume que chamara ou escribira ao Seprona e así o fixen. Engadín unha foto da espantosa carretilla e da auga e os bechiños en cuestión e mandei un correo electrónico dos meus. Un correo electrónico correcto, ben formulado, ben explicado, conciso e claro. Aos poucos días un veciño de Vilareda ao que aprecio moito e que levaba moitos anos en Sestao, polo cal arrastra ese acento tan característico dos galegos emigrados ao País Vasco díxome: “¡Oye, maja! ¡Creo que han venido los del Seprona! Sí, maja. Han estado hablando con el personaje ese que te ha pegado la carretilla al muro”. O meu fillo e eu non saiamos do noso asombro.
- “Mami, ¿quién es el Seprona? Cariño, el Seprona es un grupo de hombres y mujeres que se ocupan de proteger los bosques y los ríos de Galicia y de otras regiones en España.
- ¿Y han venido por la carretilla, mami?
- Sí, han venido y quizás ya no está pegada a nuestro muro. Vamos a mirar.”
Teríame gustado estar sentadiña na miña academia, dando clase, prestando libros, organizando a biblioteca, estudando; pero o bruto, a carretilla e as fedorentas augas quitábanme o sono. “Non vas cambiar o mundo”, dixo nunha ocasión meu pai. “Se cadra cambio Palas”, contestei. “Non creo”, rebatiu. Nunca quixen cambiar nada. Quixen melloralo aportando o meu gran de area, pero tamén é certo que ninguén me pediu que cambiara nada. Se cadra non había nada que cambiar. Se cadra fun demasiado ousada. Se cadra o mundo non se pode cambiar. Se cadra é mellor non soñar cun mundo mellor. Ou si. Ou non.
CAPÍTULO 3 - Vilareda / Villareda
A toponimia galega sempre deu lugar a malentendidos e a discusións absurdas. Antes a xente discutía fronte a fronte. Agora discutimos tamén nas redes sociais e por WhatsApp. Todos cosendo, dicía miña avoa. Eu tamén coso. Non sei por que coso nas redes sociais, pero tamén o fago. O meu fillo preguntoume nunha ocasión:
-“¿Mami, tú dices que los teenagers están todo el día jugando con los videojuegos y con el móvil; pero tú también estás todo el día raca raca en el móvil? ¿Ves? Tú haces lo mismo. ¿Por qué?”
As preguntas e a intelixencia das preguntas do meu fillo de 7 anos sempre me deixaban apampada. Todo fora a raíz dunhas esculturas que viramos no Museo Moco en Amsterdam. O busto dun home e o dunha muller, ambos sen rostro. Un rectángulo con forma de Smartphone cubríalles a faciana aos dous. Ante tan xusta e acertada pregunta tiven que contestar rápida e honestamente porque aos nenos non se lles pode nin se lles debe mentir.
-“Creo que utilizo mucho el móvil porque quiero comunicarme con gente que está lejos de nosotros. Gente a la que quiero y que no tengo cerca. Los abuelos, Nerea, Lamira, la mamá de María de Cataluña, Neli, tía María, los amigos que dejamos en California, la familia de Texas, los amigos que dejé en Montpellier, en Toulouse, en Dublín, en Exeter, en Hamburgo. No puedo llamarlos todos los días, a todas horas, pero puedo colgar una foto de nuestras visitas a los museos de Amsterdam, a los parques de Amstelveen y a otros lugares, y seguir en contacto con ellos, y ellos con nosotros.”
Non estaba a enganalo. Estaba a contarlle o que sentía. Miña avoa tiña razón, que faciamos todos cosendo? Se cadra non estabamos cosendo, se cadra soamente estabamos comunicándonos doutro xeito. Dun xeito que miña avoa non entendía. Os peregrinos cos que se atopaba todos os días na Aldea de Abaixo tamén cosían, principalmente para topar a Marcelo en Casa Marcelo. Antes os peregrinos preguntaban. Agora textean. O mundo mudou.
A Aldea de Abaixo. Este lugar máxico, nos meus ollos de nena chegada con 8 anos de Barcelona, era un dos meus lugares favoritos en Palas. Alí podía refuxiarme cando quería ter paz. Entre a casa de meus pais e a Aldea de Abaixo habería, e hai dez minutos a pé. Eses dez minutos transcorren polo camiño empedrado que leva a Santiago, pero tamén se pode ir pola estrada, pisando alcatrán e ultimamente pisando tamén todo tipo de envoltorios. Non culpemos de todo aos peregrinos porque de todo hai “en la viña del Señor”, e en Palas, tamén hai incivilizados. Sigo.
Sigo e volvo á toponimia e ás redes sociais. Nunha ocasión mencionei “Villareda” no “feisbú” e unha veciña de Palas correxiume aclarándome que era Vilareda e non “Villareda”. Para non darlle moitas voltas ao tema porque aprecio á veciña e porque entendo a súa corrección contestei cun curto: “Sure!” (Dacordo, o que ti digas, vale). Estaba a darlle a razón para finalizar o tema rapidamente porque é un tema sobre o que poderiamos falar durante horas e naquel intre non me apetecía nadiña discutir coa veciña. ”Villareda” ou Vilareda?
Cando paseaba pola miña aldea e me atopaba cos meus veciños sempre me preguntaban onde ía e a resposta sempre era a mesma. “A Palas, pero Vilareda segue sendo o mellor lugar do mundo".
Nunca oín a ninguén chamarlle Vilareda, pero pouco importa porque a discusión de se se lle pode querer a Galicia ou non en castelán é unha batalla que, sei, teño perdida. Os que pensan que non, que non se lle pode querer a Galicia en castelán tamén pensan que non se lle pode querer a Cataluña en castelán. Eu penso que sí, pero falo en castelán, en galego, en inglés, en francés, e ultimamente en Dutch. Non entendo de fronteiras, non entendo moitas cousas e por iso decidín cortar moitas conversas co meu “Sure”!
Cando morreu miña avoa Josefa, o día do seu enterro, eu quixen estar no tanatorio porque non quería separarme dela. Un curmán meu marchou tomar un café co meu marido e coa súa señora. A súa señora é francesa, pero fala perfectamente o inglés, o francés, o galego e o castelán. É o perfecto exemplo de que: Quen quere, pode; pode co que sexa.
O caso é que o meu curmán, a súa señora e o meu marido marcharon tomar un café a Os Arcos, bar rexentado por Ana e Alfonso, ou por Alfonso e Ana, que vén a ser o mesmo. “El orden de los factores no altera el producto”, dicía Bande.
Eu non estaba no café porque estaba no tanatorio, pero o meu marido contoumo todo despois do enterro. O meu curmán negouse a soltar unha soa palabra en castelán. A súa señora que ten moita máis educación e saber estar que o meu curmán traducía todo o que dicía o meu curmán. Do galego ao inglés. O mesmo curmán que marchara ao Reino Unido de novo a estudar inglés, que podía comunicarse perfecta ou medianamente co meu marido, nado en Texas, non podía permitir que a clientela do Bar Os Arcos o vise e ouvise falar en castelán. Era unha cuestión de principios. Entendo. O que non entendía era o meu marido que soamente quería tomar un café co curmán da súa muller mentres ela choraba, en silencio e sen molestar, no tanatorio, a perda da súa avoa.
Recordo nunha ocasión, unha liorta na Aldea de Abaixo. Sempre polo mesmo tema. Galego ou castelán. Castelán ou galego. Castrapo. Galego ben falado e galego mal falado. Ese día solteille ao meu curmán esta frase: Primo, non vou dicir nunca "Fun a Nova Iork e subín ao derradeiro rañaceos onde xoguei coas máquinas comecartos do casino do hotel". Creo que sorriu ou que bufou ou que dixo algo para mostrar o seu desagrado, pero non o recordo e probablemente tampouco é importante. O que importa é que nos queremos. E que lle queremos a Galicia-Galiza, pero non lle queremos da mesma maneira. Se cadra a maleducada son eu e non o meu curmán. Se cadra tiña razón ao falarlle en galego ao meu marido. Se cadra o meu marido tiña que ter feito un pequeno esforzo para integrarse en Galiza. O mesmo esforzo que fixen eu cando me mudei aos USA. Se cadra a maleducada son eu! Voulle dar voltas ao tema.
En Palas, nunca en Vilareda, moita xente me preguntaba por que lle falaba en castelán ao meu neno. Un día, cansa de tanta pregunta dixen que lle falaba ao meu fillo en castelán e non en galego porque me petaba e porque creo e crerei sempre que as linguas serven para comunicarse e non pra confrontar. A proba do primeiro é o meu fillo. A proba do segundo é o meu curmán. O das máquinas comecartos.
Hai unhas semanas unha amiga francesa, Claire, invitounos ao aniversario da súa nena. Mateo falou nesta festa en inglés, castelán, neerlandés e galego. Falou en galego cunha nena brasileira recén chegada aos Países Baixos. Os dous estaban contentos por poder comunicarse e Mateo non dubidou nin un segundo en imitarme cando me viu falando coa nai da nena en galego. Ata fixo a seguinte reflexión, en castelán:
- Mami, Luna y yo nos entendemos. Ella no habla gallego, pero yo sí y ella habla.... ¿cómo se llama?
- Portugués, díxenlle. E sorriu, encantado, por poder usar a lingua que a súa mestra Mónica lle dixera que estaba en perigo de extinción. Coma os osos polares. E é certo. Non morrerá hoxe, nin mañá, pero morrerá, coma morreu o dálmata, se non a falamos e se non a coidamos.
Mateo adoraba e adora ás súas primeiras mestras de Palas. A Begoña e a Mónica. Recorda todo o que lle ensinaron e respeta o seu pensamento e o seu criterio porque, creo, con elas se sentía como me sentía eu na Aldea de Abaixo cando estaba co meu avó e coa miña avoa. Sentíase seguro e arroupado. Sentía que aprendía. Sentía cariño. Sentía respecto. E por iso sempre levará o Colexio Público de Palas de Rei no seu corazón e no recordo. E a Begoña, e a Mónica.
CAPÍTULO 4 - Palas de Rey, pobo encantador
Gustaríame pasar un tupido velo sobre este capítulo, pero non o vou a facer porque como dixo a mestra de Mateo hai que enfrontarse aos medos que un ten para superalos. Eu creo que só teño 4 medos:
1.- Medo a voar
2.- Medo a morrer
3.- Medo ao enfrentamentos
4.- Medo aos ratos
Sobre o segundo medo pouco podo facer. Pedín que me levaran a Bidouredo cando morra, á terra do meu avó paterno, pero seica hai lista de espera. Ata pedín que me meteran nunha landra feita de carballo por un dos mellores artesáns que coñezo da Comarca da Ulloa, Hussein El Talib. Pois creo que como non deixe eu encargada e pagada a landra, non van cumprir a miña derradeira vontade! Terei que falar con Hussein.
Sobre o primeiro medo tampouco podo facer moito porque de cando en vez temos que cruzar o charco para visitar á familia de Texas, á cal adoro. Collería todos os avións do mundo pra velos.
Sobre o cuarto medo tampoco podo facer nada. Onte vin unha rata en Amstelveen. Que noxo!!!! Non era un rato, era unha rata grande, coma un gato, era noxenta. E, por favor, que non se ofendan os ratófilos nin os animalistas. Non me gustan e listo.
O terceiro medo é o que me fai voltar a Palas, nestas liñas. A quen lle gustan os enfrontamentos? A ninguén. Cando era nena non me enfrontei nunca a ninguén, pero co tempo e co paso dos anos, entendín que ás veces os enfrontamentos son necesarios. O enfrontamento da cenoria foi arrepiante. Non sei que outro adxectivo utilizar. Foi un enfrontamento inevitable porque ese día eu tiña que estar sentada na miña academia, atendendo ao meu, e onde estaba? De camiño á academia, baixando pola Avenida de Pontevedra. Pasando por diante dun concorrido supermercado. E fóra, alporizado, estaba James, o islandés de Gontá. Achegueime e pregunteille se pasaba algo. Díxome que sí. Que a súa señora estaba dentro. “Deirdre is in trouble. What?! Can I help? Maybe”. Esta parella de islandeses que vive en Gontá, unha aldea preto de Vilareda, é encantadora. Son xente educada, amable, xenerosa. Entramos no supermercado e topamos a Deirdre chorando e tremendo porque estaba sendo acusada, a berros, de roubar unha cenoria. Acabamos na Guardia Civil. James, Deirdra, e servidora. Todo por unha cenoria que nunca acabou no peto de Deirdre. Como dixo o axente que verificou as cámaras de vixilancia: "En la grabación no se percibe claramente el robo de la zanahoria. Seguramente ha sido todo un malentendido." Pois sí, señor axente. Un desagradable malentendido cargado de vitamina D.
Gustaríame pasar un tupido velo sobre este capítulo, pero non o vou a facer porque como dixo a mestra de Mateo hai que enfrontarse aos medos que un ten para superalos. Eu creo que só teño 4 medos:
1.- Medo a voar
2.- Medo a morrer
3.- Medo ao enfrentamentos
4.- Medo aos ratos
Sobre o segundo medo pouco podo facer. Pedín que me levaran a Bidouredo cando morra, á terra do meu avó paterno, pero seica hai lista de espera. Ata pedín que me meteran nunha landra feita de carballo por un dos mellores artesáns que coñezo da Comarca da Ulloa, Hussein El Talib. Pois creo que como non deixe eu encargada e pagada a landra, non van cumprir a miña derradeira vontade! Terei que falar con Hussein.
Sobre o primeiro medo tampouco podo facer moito porque de cando en vez temos que cruzar o charco para visitar á familia de Texas, á cal adoro. Collería todos os avións do mundo pra velos.
Sobre o cuarto medo tampoco podo facer nada. Onte vin unha rata en Amstelveen. Que noxo!!!! Non era un rato, era unha rata grande, coma un gato, era noxenta. E, por favor, que non se ofendan os ratófilos nin os animalistas. Non me gustan e listo.
O terceiro medo é o que me fai voltar a Palas, nestas liñas. A quen lle gustan os enfrontamentos? A ninguén. Cando era nena non me enfrontei nunca a ninguén, pero co tempo e co paso dos anos, entendín que ás veces os enfrontamentos son necesarios. O enfrontamento da cenoria foi arrepiante. Non sei que outro adxectivo utilizar. Foi un enfrontamento inevitable porque ese día eu tiña que estar sentada na miña academia, atendendo ao meu, e onde estaba? De camiño á academia, baixando pola Avenida de Pontevedra. Pasando por diante dun concorrido supermercado. E fóra, alporizado, estaba James, o islandés de Gontá. Achegueime e pregunteille se pasaba algo. Díxome que sí. Que a súa señora estaba dentro. “Deirdre is in trouble. What?! Can I help? Maybe”. Esta parella de islandeses que vive en Gontá, unha aldea preto de Vilareda, é encantadora. Son xente educada, amable, xenerosa. Entramos no supermercado e topamos a Deirdre chorando e tremendo porque estaba sendo acusada, a berros, de roubar unha cenoria. Acabamos na Guardia Civil. James, Deirdra, e servidora. Todo por unha cenoria que nunca acabou no peto de Deirdre. Como dixo o axente que verificou as cámaras de vixilancia: "En la grabación no se percibe claramente el robo de la zanahoria. Seguramente ha sido todo un malentendido." Pois sí, señor axente. Un desagradable malentendido cargado de vitamina D.
Castelo de Pambre (2022)
Ali e un tamborilero nunha festa de campo na Comarca da Ulloa
CAPÍTULO 5 - Arqueixal, Valentina e o héroe de Mateo
Se hai algo que me encanta do meu curmán de Albá, Luis do Arqueixal, a parte dos queixos que con tanto cariño fan el e o seu equipo, é que un día me chamara “prima lejana”. El non sabía que eramos curmáns, pero eu si porque coñezo moi ben a árbore xenealóxica da miña familia. É certo que somos curmáns lonxanos, pero somos curmáns e estou encantada porque admiro a Luis. Súa nai é unha das miñas avoas, Carmen, a dos ollos azuis, era curmáns. As dúas se apelidaban Valín.
Nunha pequena aldea de Galicia chamada Albá, Luis creou un pequeno paraíso. O Arqueixal. Mateo coñeceu o Arqueixal porque, temporalmente, vivimos nunha das casiñas de Luis. Que fermosura de casa. Que paz. Ás veces dicíalle a Luis que Albá e o Arqueixal tiñan unha enerxía especial que todo o mundo podía sentir. A boa enerxía fluía. As conversas ao pé do cruceiro fluían. O amor pola súa granxa, polo seu proxecto, pola súa terra, fluía nas verbas de Luis e no seu camiñar, e no seu sorriso. Todas as casiñas que reconstruíu tiñan alma, a súa, a de Luis. O Parladoiro era o seu salón de estar onde conferenciar. A corte das vacas e a sala de muxir eran o corazón do proxecto. O taller no que tantos nenos e nenas fixeron queixos por primeira vez era o laboratorio, laboratorio con alma, con sentimento. Os debuxos dos pequenos que pasaran polo Arqueixal, incluído o debuxo do meu neno, estaban colocados nas estanterías, a carón das cuncas e doutros obxectos propios do taller. A horta co invernadoiro e o galiñeiro eran o meu lugar preferido. Sempre me gustaron os invernadoiros. Mágoa que nunca construín un en Agrolento. A tenda de Luis, pequena, pero xeitosa, era o lugar no que eu mercaba iogures, queixos, marmeladas de Ourense, mel do Cebreiro, e outros produtos deliciosos da nosa terra. Todo grazas a Luis e ao seu fantástico equipo. Foi un luxo coñecervos e convivir con vós. Foi un luxo e unha casualidade. Ou non. Se cadra as casualidades non existen e todo está escrito e reescrito no firmamento. Ou se cadra eu prefiro velo deste xeito porque a realidade, ás veces, é demasiado dura e cruel.
Unha noite de inverno, un 10 de xaneiro, a nosa casiña empezou a arder. Mateo e eu sairamos dar un paseo coa idea de voltar para facer pan seguindo unha receta que nos dera Montse de la Curva. O meu marido encargárase de que a chimenea tivera leña, leña que nos regalara meu pai e que trouxera él mesmo no Pascualín amarelo de meu avó.
Cando voltamos a chimenea, que para o noso descoñecemento non estaba protexida, e a madeira entraron en contacto por unha fisura e en poucos segundos un inferno de lume empezou a devorar o teito. Por sorte chegamos a tempo. Eu berrei para que os veciños viñeran a axudarme e deixei atrás a dous homes que co meu marido intentaron sofocar as lapas. Mentres eles tentaban apagar o lume collín o coche co meu fillo coa idea de usar o extintor que tiña na academia, pero antes chamei a miña irmá dicíndolle o que pasara. Ela rápidamente llo comunicou ao noso irmán pequeno que se apresurou a facer o mesmo. Colleu o extintor da carpintería e acudiu velozmente a Villareda. Cruzámonos na recta de Villareda. Eu seguín coa miña idea. Fun a buscar o meu extintor, mentras él salvaba a nosa casa co seu.
O meu marido contoumo todo despois. Entrou na casa, subiu ao poleiro, saíu ao tellado pola claraboia / lucerna e apagou o lume co seu extintor. Eu volvín a Villareda co meu extintor e alí atopei a meu irmán, no tellado, e aos bombeiros de Monterroso que amablemente conversaron comigo sabendo que estaba en shock. Tamén estaban as ambulancias de Manolo, e protección civil. Todos, salvando a nosa casiña.
A partir daquel fatídico día Mateo designou ao seu tío Óscar coma o seu héroe. O seu héroe favorito non era Spiderman nin Ironman nin Superman. O seu héroe era, foi e sempre será tío Óscar.
Quen nos ía a dicir a todos que 3 anos despois a mesma persona que salvara a casa de Agrolento dende o tellado tería que deixar a súa paixón, o seu traballo de carpinteiro, a causa da enfermidade que lle fora detectada? Por qué unha persona tan boa, tan traballadora, tan honesta, tan transparente tivo a mala sorte de contraer esclerose? Por qué? Non ten sentido. Non é karma. Non pode ser karma porque esa palabra tan usada e tan mal usada que non sabemos de onde ben nin a onde vai, pero que utilizamos continuamente non ten sentido no caso do meu irmán. Non ten sentido no caso de ninguén.
As enfermidades, os accidentes, as desgracias forman parte da vida, pero tamén forman parte da vida os acontecementos felices. O nacemento dun bebé, a celebración dunha boda, dun cumpleanos, os eventos deportivos nos que animamos a aqueles que a través do deporte atopan o seu equilibrio e a súa paz poñéndose metas ou simplemente desfrutando do exercicio físico - mens sana in corpore sano -, a xuntanza dunha familia ao redor dunha comida, disfrutar dun bo libro, dunha película, dunha obra de teatro, dun concerto.
Por iso prefiro recordar os momentos nos que o héroe de Mateo, o meu querido irmán pequeno, me fixo rir coas súas bromas, cos seus pensamentos, prefiro recordalo poñendo a tarima de madeira na nosa academia, as estanterías nas que acumulei todos os libros donados por amigos e descoñecidos para crear a Biblioteca Porto-Giese, prefiro recordalo sentado ao meu carón nas cenas de Nadal, comendo canelóns con bechamel e macedonia de frutas, bromeando, sempre bromeando. Prefiro pensar neses momentos, nos bos, porque eses son os momentos que contan. O demáis é fume. E o fume voa.
Se hai algo que me encanta do meu curmán de Albá, Luis do Arqueixal, a parte dos queixos que con tanto cariño fan el e o seu equipo, é que un día me chamara “prima lejana”. El non sabía que eramos curmáns, pero eu si porque coñezo moi ben a árbore xenealóxica da miña familia. É certo que somos curmáns lonxanos, pero somos curmáns e estou encantada porque admiro a Luis. Súa nai é unha das miñas avoas, Carmen, a dos ollos azuis, era curmáns. As dúas se apelidaban Valín.
Nunha pequena aldea de Galicia chamada Albá, Luis creou un pequeno paraíso. O Arqueixal. Mateo coñeceu o Arqueixal porque, temporalmente, vivimos nunha das casiñas de Luis. Que fermosura de casa. Que paz. Ás veces dicíalle a Luis que Albá e o Arqueixal tiñan unha enerxía especial que todo o mundo podía sentir. A boa enerxía fluía. As conversas ao pé do cruceiro fluían. O amor pola súa granxa, polo seu proxecto, pola súa terra, fluía nas verbas de Luis e no seu camiñar, e no seu sorriso. Todas as casiñas que reconstruíu tiñan alma, a súa, a de Luis. O Parladoiro era o seu salón de estar onde conferenciar. A corte das vacas e a sala de muxir eran o corazón do proxecto. O taller no que tantos nenos e nenas fixeron queixos por primeira vez era o laboratorio, laboratorio con alma, con sentimento. Os debuxos dos pequenos que pasaran polo Arqueixal, incluído o debuxo do meu neno, estaban colocados nas estanterías, a carón das cuncas e doutros obxectos propios do taller. A horta co invernadoiro e o galiñeiro eran o meu lugar preferido. Sempre me gustaron os invernadoiros. Mágoa que nunca construín un en Agrolento. A tenda de Luis, pequena, pero xeitosa, era o lugar no que eu mercaba iogures, queixos, marmeladas de Ourense, mel do Cebreiro, e outros produtos deliciosos da nosa terra. Todo grazas a Luis e ao seu fantástico equipo. Foi un luxo coñecervos e convivir con vós. Foi un luxo e unha casualidade. Ou non. Se cadra as casualidades non existen e todo está escrito e reescrito no firmamento. Ou se cadra eu prefiro velo deste xeito porque a realidade, ás veces, é demasiado dura e cruel.
Unha noite de inverno, un 10 de xaneiro, a nosa casiña empezou a arder. Mateo e eu sairamos dar un paseo coa idea de voltar para facer pan seguindo unha receta que nos dera Montse de la Curva. O meu marido encargárase de que a chimenea tivera leña, leña que nos regalara meu pai e que trouxera él mesmo no Pascualín amarelo de meu avó.
Cando voltamos a chimenea, que para o noso descoñecemento non estaba protexida, e a madeira entraron en contacto por unha fisura e en poucos segundos un inferno de lume empezou a devorar o teito. Por sorte chegamos a tempo. Eu berrei para que os veciños viñeran a axudarme e deixei atrás a dous homes que co meu marido intentaron sofocar as lapas. Mentres eles tentaban apagar o lume collín o coche co meu fillo coa idea de usar o extintor que tiña na academia, pero antes chamei a miña irmá dicíndolle o que pasara. Ela rápidamente llo comunicou ao noso irmán pequeno que se apresurou a facer o mesmo. Colleu o extintor da carpintería e acudiu velozmente a Villareda. Cruzámonos na recta de Villareda. Eu seguín coa miña idea. Fun a buscar o meu extintor, mentras él salvaba a nosa casa co seu.
O meu marido contoumo todo despois. Entrou na casa, subiu ao poleiro, saíu ao tellado pola claraboia / lucerna e apagou o lume co seu extintor. Eu volvín a Villareda co meu extintor e alí atopei a meu irmán, no tellado, e aos bombeiros de Monterroso que amablemente conversaron comigo sabendo que estaba en shock. Tamén estaban as ambulancias de Manolo, e protección civil. Todos, salvando a nosa casiña.
A partir daquel fatídico día Mateo designou ao seu tío Óscar coma o seu héroe. O seu héroe favorito non era Spiderman nin Ironman nin Superman. O seu héroe era, foi e sempre será tío Óscar.
Quen nos ía a dicir a todos que 3 anos despois a mesma persona que salvara a casa de Agrolento dende o tellado tería que deixar a súa paixón, o seu traballo de carpinteiro, a causa da enfermidade que lle fora detectada? Por qué unha persona tan boa, tan traballadora, tan honesta, tan transparente tivo a mala sorte de contraer esclerose? Por qué? Non ten sentido. Non é karma. Non pode ser karma porque esa palabra tan usada e tan mal usada que non sabemos de onde ben nin a onde vai, pero que utilizamos continuamente non ten sentido no caso do meu irmán. Non ten sentido no caso de ninguén.
As enfermidades, os accidentes, as desgracias forman parte da vida, pero tamén forman parte da vida os acontecementos felices. O nacemento dun bebé, a celebración dunha boda, dun cumpleanos, os eventos deportivos nos que animamos a aqueles que a través do deporte atopan o seu equilibrio e a súa paz poñéndose metas ou simplemente desfrutando do exercicio físico - mens sana in corpore sano -, a xuntanza dunha familia ao redor dunha comida, disfrutar dun bo libro, dunha película, dunha obra de teatro, dun concerto.
Por iso prefiro recordar os momentos nos que o héroe de Mateo, o meu querido irmán pequeno, me fixo rir coas súas bromas, cos seus pensamentos, prefiro recordalo poñendo a tarima de madeira na nosa academia, as estanterías nas que acumulei todos os libros donados por amigos e descoñecidos para crear a Biblioteca Porto-Giese, prefiro recordalo sentado ao meu carón nas cenas de Nadal, comendo canelóns con bechamel e macedonia de frutas, bromeando, sempre bromeando. Prefiro pensar neses momentos, nos bos, porque eses son os momentos que contan. O demáis é fume. E o fume voa.
Mateo e Lucas
Óscar e as estanterías da academia
CAPÍTULO 6 - O Enredo do Abelleiro
Tres veces fun ao Enredo do Abelleiro en Portodemouros, preto de Arzúa. A primeira vez estaba pechado. A segunda vez estaba aberto e coñecín a Amparo. A terceira vez fomos con Mateo, Olmo e Iker. Ese día coñecín a Isidro. O fundador. Que paixón e que sabedoría. Dúas abellas picaron a Nerea no brazo. O señor Isidro achegouse e con moita delicadeza, quitoulle os aguillóns do brazo.
- É raro que che picaran.
- Non, raro non é -, dixen eu. - As abellas son listas. Nerea come e ole moi, moi ben, e as abellas sábeno.
Falamos co señor Isidro un anaquiño, pero este home é un bule bule. Non para. Non para de traballar. Non para de organizar. Non para de pensar e de mellorar o seu soño convertido en realidade aos pés do encoro de Portodemouros. O señor Isidro lembrábame ao meu avó Eliseo que tampouco paraba. Sempre tiña algo que facer.
O señor Isidro, a súa filla Amparo e o resto do equipo son estupendos. O Enredo do Abelleiro é un lugar único. Construído pouco a pouco con moito cariño e dedicación. Con mimo, con coidado, con atención ao detalle.
Nerea e eu sentamos nun banco e o señor Isidro, despois de sacar os aguillóns, sentou fronte a nós e falou con tanta dozura e con tanta calma sobre o seu soño feito realidade que non queriamos marchar. Ata lle dixen a Amparo que de boa gana me quedaba a vivir alí. Coas abellas, cos abellóns, co señor Isidro e con aquel anaquiño de paraíso.
Tres veces fun ao Enredo do Abelleiro en Portodemouros, preto de Arzúa. A primeira vez estaba pechado. A segunda vez estaba aberto e coñecín a Amparo. A terceira vez fomos con Mateo, Olmo e Iker. Ese día coñecín a Isidro. O fundador. Que paixón e que sabedoría. Dúas abellas picaron a Nerea no brazo. O señor Isidro achegouse e con moita delicadeza, quitoulle os aguillóns do brazo.
- É raro que che picaran.
- Non, raro non é -, dixen eu. - As abellas son listas. Nerea come e ole moi, moi ben, e as abellas sábeno.
Falamos co señor Isidro un anaquiño, pero este home é un bule bule. Non para. Non para de traballar. Non para de organizar. Non para de pensar e de mellorar o seu soño convertido en realidade aos pés do encoro de Portodemouros. O señor Isidro lembrábame ao meu avó Eliseo que tampouco paraba. Sempre tiña algo que facer.
O señor Isidro, a súa filla Amparo e o resto do equipo son estupendos. O Enredo do Abelleiro é un lugar único. Construído pouco a pouco con moito cariño e dedicación. Con mimo, con coidado, con atención ao detalle.
Nerea e eu sentamos nun banco e o señor Isidro, despois de sacar os aguillóns, sentou fronte a nós e falou con tanta dozura e con tanta calma sobre o seu soño feito realidade que non queriamos marchar. Ata lle dixen a Amparo que de boa gana me quedaba a vivir alí. Coas abellas, cos abellóns, co señor Isidro e con aquel anaquiño de paraíso.
CAPÍTULO 7 - Rudi e Aldara
En Palas de Rei comezamos Mateo e eu mesma a estudar violín con Rudi. Coñecín a Rudi no Arqueixal. Un día veu mercar iogures e Luis presentoumo. Pedinlle que nos ensinara a tocar o violín a min e ao meu fillo e iso foi o que fixo nos seguintes meses, tras aquel encontro fortuíto. Un día Rudi voltou a Madrid, pero antes de marchar presentounos a Aldara. E Aldara seguiu coa nosa aprendizaxe. Rudi e Aldara foron importantes nas nosas vidas porque me permitiron cumprir un soño. Con case cincuenta anos puiden cumprir un sinxelo soño. Aprender a tocar o violín e transmitirlle ao meu fillo a importancia da música na súa vida. Da música, da lectura e do deporte. Non son incompatibles. Son perfectamente compatibles e fundamentais para o desenvolvemento na infancia. E por iso lle quixen ofrecer a oportunidade de aprender a tocar o violín a Mateo. Porque Rudi e Aldara se cruzaron fortuitamente no noso camiño. Dúas persoas sensibles e intelixentes ás que levaremos sempre na nosa memoria. Ogallá nos volvamos a cruzar. Na Ulloa ou no mundo que é moito máis pequeno do que pensamos.
En Palas de Rei comezamos Mateo e eu mesma a estudar violín con Rudi. Coñecín a Rudi no Arqueixal. Un día veu mercar iogures e Luis presentoumo. Pedinlle que nos ensinara a tocar o violín a min e ao meu fillo e iso foi o que fixo nos seguintes meses, tras aquel encontro fortuíto. Un día Rudi voltou a Madrid, pero antes de marchar presentounos a Aldara. E Aldara seguiu coa nosa aprendizaxe. Rudi e Aldara foron importantes nas nosas vidas porque me permitiron cumprir un soño. Con case cincuenta anos puiden cumprir un sinxelo soño. Aprender a tocar o violín e transmitirlle ao meu fillo a importancia da música na súa vida. Da música, da lectura e do deporte. Non son incompatibles. Son perfectamente compatibles e fundamentais para o desenvolvemento na infancia. E por iso lle quixen ofrecer a oportunidade de aprender a tocar o violín a Mateo. Porque Rudi e Aldara se cruzaron fortuitamente no noso camiño. Dúas persoas sensibles e intelixentes ás que levaremos sempre na nosa memoria. Ogallá nos volvamos a cruzar. Na Ulloa ou no mundo que é moito máis pequeno do que pensamos.
CAPÍTULO 8 - Os nenos e nenas de Palas
Os nenos e nenas de Palas de Rei quedaron e quedarán para sempre no meu recordo, coma Rudi e Aldara. Polas súas reflexións, pola súa sinceridade, por ser uns campións durante a pandemia, e despois da pandemia, e hoxe, porque seguen alí e eu xa non podo desfrutar deles. Seguen no meu pensamento. Os nenos e nenas de Alentía, de Metátese, os que xogan no Palas F.C., os que querían xogar ao baloncesto, e conseguírono grazas ao Breogán e a Pazo de Vilane. Os que se desprazaban e se seguen desprazando a Antas de Ulla onde hai unha fantástica banda de música. Os que soben a Lugo para aprender a nadar porque nós non temos piscina climatizada, nin biblioteca, nin moitos outras necesidades, para uns, e luxos, para outros. Eles e elas, os meniños e meniñas da Comarca da Ulloa, soñan, como soñaba eu de nena con aprender un novo idioma, con aprender un novo deporte, con aprender. Porque son esponxas e serán aquilo que lles ofrezamos. Co noso esforzo e co seu esforzo. Porque sen esforzo hai que mirar para o ceo e a última vez que mirei o único que caía era auga. Hai que esforzarse, para mellorar, para entender, para conseguir o que un se propón. Do ceo cae auga, cando cae. E neve, e sarabia. O esforzo vén de nós mesmos, do noso interior, das nosas paixóns, dos nosos desexos. E da nosa forza interior. A que dende meniños nos ensinan a escoitar.
Os nenos e nenas de Palas de Rei quedaron e quedarán para sempre no meu recordo, coma Rudi e Aldara. Polas súas reflexións, pola súa sinceridade, por ser uns campións durante a pandemia, e despois da pandemia, e hoxe, porque seguen alí e eu xa non podo desfrutar deles. Seguen no meu pensamento. Os nenos e nenas de Alentía, de Metátese, os que xogan no Palas F.C., os que querían xogar ao baloncesto, e conseguírono grazas ao Breogán e a Pazo de Vilane. Os que se desprazaban e se seguen desprazando a Antas de Ulla onde hai unha fantástica banda de música. Os que soben a Lugo para aprender a nadar porque nós non temos piscina climatizada, nin biblioteca, nin moitos outras necesidades, para uns, e luxos, para outros. Eles e elas, os meniños e meniñas da Comarca da Ulloa, soñan, como soñaba eu de nena con aprender un novo idioma, con aprender un novo deporte, con aprender. Porque son esponxas e serán aquilo que lles ofrezamos. Co noso esforzo e co seu esforzo. Porque sen esforzo hai que mirar para o ceo e a última vez que mirei o único que caía era auga. Hai que esforzarse, para mellorar, para entender, para conseguir o que un se propón. Do ceo cae auga, cando cae. E neve, e sarabia. O esforzo vén de nós mesmos, do noso interior, das nosas paixóns, dos nosos desexos. E da nosa forza interior. A que dende meniños nos ensinan a escoitar.
Afonso da Serra
Alma Mater de Metátese Teatro
Metátese Teatro
CAPÍTULO 9 - A Parada das Bestas
A Parada das Bestas son María e Suso. Suso e María. Outra xoia da Comarca da Ulloa. Outro exemplo de forza, paixón, amor pola terra, polos seus produtos, polo bo saber facer. Non precisan presentación porque son moi famosos como diría o meu fillo. A fama, a boa fama, é merecida. Polo seu tesón, pola constancia, polo non renderse, baixo ningunha circunstancia. Cando penso na Parada das Bestas penso no bo humor de Suso, no seu sorriso, nos seu ollos cheos de vida, e penso na exquisitez dos pratos de María, na súa voz, firme, pero doce, e nas fiestras de cor turquesa. Unha cor alegre que contrasta coa pedra escura de Pidre. Esas pedras foron ruínas. Hoxe son maxia pura. Porque crearon un lugar único nunha comarca onde ambos teñen raíces. E se cadra esa é a razón do seu éxito. Aman Pidre, aman a Comarca da Ulloa e aman o seu proxecto e ese amor reflíctese na creación dun lugar único e irrepetible. A Parada das Bestas.
A Parada das Bestas son María e Suso. Suso e María. Outra xoia da Comarca da Ulloa. Outro exemplo de forza, paixón, amor pola terra, polos seus produtos, polo bo saber facer. Non precisan presentación porque son moi famosos como diría o meu fillo. A fama, a boa fama, é merecida. Polo seu tesón, pola constancia, polo non renderse, baixo ningunha circunstancia. Cando penso na Parada das Bestas penso no bo humor de Suso, no seu sorriso, nos seu ollos cheos de vida, e penso na exquisitez dos pratos de María, na súa voz, firme, pero doce, e nas fiestras de cor turquesa. Unha cor alegre que contrasta coa pedra escura de Pidre. Esas pedras foron ruínas. Hoxe son maxia pura. Porque crearon un lugar único nunha comarca onde ambos teñen raíces. E se cadra esa é a razón do seu éxito. Aman Pidre, aman a Comarca da Ulloa e aman o seu proxecto e ese amor reflíctese na creación dun lugar único e irrepetible. A Parada das Bestas.
María Varela (2023)
A Parada das Bestas
CAPÍTULO 10 - A lavanda de Agrolento
A lavanda de Agrolento e as bumblebees, os abellóns, voando arredor da lavanda son un dos millores recordos que teño de Agrolento. Observar os insectos e as abellas, e os abázcaros, os zapateiros, as barbantesas, as libeliñas. Que cousa máis bonita. Non ten prezo. O meu neno pasaba horas xogando cos bechiños. Porque alí había de todo. Ata lagartos arnaos, e pintas, e unha bubela. A bubela petou un día na fiestra de Mateo e os dous quedamos abraiados, pola beleza das cores, pola elegancia e a delicadeza coa que petou na fiestra, pola maxia que creou nese intre que quedará para sempre no seu recordo. Por iso Agrolento, e Vilareda, son un paraíso na terra da que nunca quixen marchar. Polos lagartos arnaos, polas píntegas, pola bubela e polo poni.
A lavanda de Agrolento e as bumblebees, os abellóns, voando arredor da lavanda son un dos millores recordos que teño de Agrolento. Observar os insectos e as abellas, e os abázcaros, os zapateiros, as barbantesas, as libeliñas. Que cousa máis bonita. Non ten prezo. O meu neno pasaba horas xogando cos bechiños. Porque alí había de todo. Ata lagartos arnaos, e pintas, e unha bubela. A bubela petou un día na fiestra de Mateo e os dous quedamos abraiados, pola beleza das cores, pola elegancia e a delicadeza coa que petou na fiestra, pola maxia que creou nese intre que quedará para sempre no seu recordo. Por iso Agrolento, e Vilareda, son un paraíso na terra da que nunca quixen marchar. Polos lagartos arnaos, polas píntegas, pola bubela e polo poni.
CAPÍTULO 11 - A biblioteca e Azucena
Azucena é un amor. Ten unha enerxía especial, unha alegría especial. Brilla, alí onde ela está, está o sol. Eu sabía que ela era a persona axeitada para deseñar a camiseta reivindicativa. Que que reivindicabamos? Algo xusto e necesario. A apertura da Biblioteca Pública de Palas de Rei. E como? Cunha camiseta deseñada por ela.
Marchamos de Galicia en xullo do 2022 e en setembro do 2023 a biblioteca seguía pechada. A miña persistencia e obstinación non tiñan explicación, pra moitos, mais Azucena sempre me apoiaba, me escoitaba e me axudaba dende a distancia. As dúas sabiamos que quen non quere entender non entende, por moitas camisetas que ela deseñara e por moitas camisetas que eu puxera e expuxera. Se as autoridades locais e a Xunta de Galicia non entendían ou non querían entender a necesidade de ter unha biblioteca aberta 8 horas ao día, polo menos, nun municipio de case 3000 habitantes, se eles non o entendían, que podíamos facer nós?.
Nunha ocasión tiven que escoitar a seguinte frase: “É que agora todo está informatizado”. Case caio da cadeira na que amablemente me invitaran a sentar, na casa consistorial. Quedei a cadros. Ou a rombos. Xa non recordo. En shock. Totalmente en shock. E pregunteime a min mesma: Que acaba de dicirme esta persoa que ten na súa man o poder e a obriga de abrir dunha santa vez a biblioteca? Que foi o que me dixo??? Que como todo estaba informatizado, para que abrir a biblioteca que obviamente ía ter libros se todo estaba informatizado e ninguén os ía ler.
Fervíame o sangue, pero non me movín da cadeira. Quedei alí, quietiña, apampada, abraiada, estupefacta, triste. Estiven a piques de facer unha das miñas falcatruadas poñéndome de xeonllos e xuntando as mans como se xuntan na igrexa e dicirlle dende o chan que pola Virxe do Carme e polos nenos e nenas de Palas de Rei abrira dunha santa vez a biblioteca, pero non o fixen. Erguinme da cadeira e marchei dando as grazas coma sempre. Nunca pensei que a miña teima fora unha perda de tempo. Ao contrario. Sei que o que non quere escoitar, non escoita; pero algo queda de cada conversa na cabeza de quen a ten. E eu sei que esta persoa ten cabeza porque a leva enriba dos ombreiros. Todos os días. E sei que lle quere a Palas, coma min, pero querémoslle de maneira diferente. Iso é o que lle pretendo transmitir ao meu fillo. Que saiba querer. Que saiba amar e coidar o que foi dos seus antepasados e o que será dos seus descendentes. Porque as miñas raíces, as nosas raíces, están e sempre estarán alí. Na Comarca da Ulloa. A biblioteca é necesaria. Imprescindible. As bibliotecas non están obsoletas, e se están, poñámolas de moda!
Azucena é un amor. Ten unha enerxía especial, unha alegría especial. Brilla, alí onde ela está, está o sol. Eu sabía que ela era a persona axeitada para deseñar a camiseta reivindicativa. Que que reivindicabamos? Algo xusto e necesario. A apertura da Biblioteca Pública de Palas de Rei. E como? Cunha camiseta deseñada por ela.
Marchamos de Galicia en xullo do 2022 e en setembro do 2023 a biblioteca seguía pechada. A miña persistencia e obstinación non tiñan explicación, pra moitos, mais Azucena sempre me apoiaba, me escoitaba e me axudaba dende a distancia. As dúas sabiamos que quen non quere entender non entende, por moitas camisetas que ela deseñara e por moitas camisetas que eu puxera e expuxera. Se as autoridades locais e a Xunta de Galicia non entendían ou non querían entender a necesidade de ter unha biblioteca aberta 8 horas ao día, polo menos, nun municipio de case 3000 habitantes, se eles non o entendían, que podíamos facer nós?.
Nunha ocasión tiven que escoitar a seguinte frase: “É que agora todo está informatizado”. Case caio da cadeira na que amablemente me invitaran a sentar, na casa consistorial. Quedei a cadros. Ou a rombos. Xa non recordo. En shock. Totalmente en shock. E pregunteime a min mesma: Que acaba de dicirme esta persoa que ten na súa man o poder e a obriga de abrir dunha santa vez a biblioteca? Que foi o que me dixo??? Que como todo estaba informatizado, para que abrir a biblioteca que obviamente ía ter libros se todo estaba informatizado e ninguén os ía ler.
Fervíame o sangue, pero non me movín da cadeira. Quedei alí, quietiña, apampada, abraiada, estupefacta, triste. Estiven a piques de facer unha das miñas falcatruadas poñéndome de xeonllos e xuntando as mans como se xuntan na igrexa e dicirlle dende o chan que pola Virxe do Carme e polos nenos e nenas de Palas de Rei abrira dunha santa vez a biblioteca, pero non o fixen. Erguinme da cadeira e marchei dando as grazas coma sempre. Nunca pensei que a miña teima fora unha perda de tempo. Ao contrario. Sei que o que non quere escoitar, non escoita; pero algo queda de cada conversa na cabeza de quen a ten. E eu sei que esta persoa ten cabeza porque a leva enriba dos ombreiros. Todos os días. E sei que lle quere a Palas, coma min, pero querémoslle de maneira diferente. Iso é o que lle pretendo transmitir ao meu fillo. Que saiba querer. Que saiba amar e coidar o que foi dos seus antepasados e o que será dos seus descendentes. Porque as miñas raíces, as nosas raíces, están e sempre estarán alí. Na Comarca da Ulloa. A biblioteca é necesaria. Imprescindible. As bibliotecas non están obsoletas, e se están, poñámolas de moda!
Azucena da Ulloa
Pedaleando polo Biblioteca Pública de Palas de Rei
Raquel de Teo
Grazas a Raquel de Teo e a moitas outras persoas que doaron libros á biblioteca que construimos pouco a pouco na academia de idiomas que iniciamos durante a nosa estancia en Palas de Rei, moitos nenos e nenas, pero tamén adultos puideron desfrutar de libros vidos dende Portugal, Irlanda, Francia e EEUU. Libros en portugués, inglés, francés, alemán e italiano, pero tamén en galego, catalán e castelán porque quixen que todos aqueles que entraran pola porta da Academia Porto-Giese se sentiran libres de elixir que ler e no idioma no que querían ler. Grazas Raquel. Grazas a todos.
www.portogiese.com/library.html
www.portogiese.com/library.html
CAPÍTULO 12 - Amstelveen
Cheguei ao meu destino final. Será temporal ou permanente? Quen o sabe. Nin eu mesma, por moito que organice e planee, por moitas voltas que lle dea a todas as posibilidades habidas e por haber. Aquí estou e aquí debo de estar. Ou non.
Hai moitos anos, sendo xa unha muller adulta, meu pai non me permitiu ir a un concerto de música clásica que se celebraba na Igrexa de Vilar de Donas. Polo meu ben. Fai dano a música clásica? En absoluto. Ese día, os anteriores e os posteriores, eu tiña que estar no balneario de Cuntis descansando as miñas pernas que rebentara, literalmente, en Toulouse, facendo vinte e ata corenta kilómentros en bicicleta polo Canal du Midi. Para calmar a miña ansiedade. Rebentei as pernas e acabei con dores musculares moi fortes nas pernas e no peito debido a tal esforzo. Iso foi o que me dixo o cardiólogo toulousain que me auscultou cando acudín asustada e soa á súa consulta pensando que me estaba a dar un infarto. “Vous n'etes pas en train de faire une crise cardiaque. C'est une douleur musculaire. C'est tout.”
Pero iso non foi todo porque a causa da miña visita ao hospital provoquei o famoso efecto bolboreta e acabei encerrada hai agora 19 anos entre catro paredes na tétrica planta dun hospital de Lugo cuxo nome quixera borrar da miña mente para sempre. A intervención de varias persoas que - dou fe - me queren ben, acabou en traxedia. Ou non. Se cadra acabou como tiña que acabar. Aqueles que tanto me querían e que querían o mellor para min non sabían da miña ansiedade ou das miñas vivencias ou do meu ano escolar indo e vindo entre Toulouse e Severac le Chateau. Non sabían todo, pero crían sabelo, crían ter todas as pezas do crebacabezas, pero esas pezas só as tiña eu.
A historia do ansiado esquecemento e a de como perdoei os horrores vividos aqueles días, contareina, contaréillela noutra ocasión. Se quixeran lerme e entender por que perdoei e como a todos os implicados no fatídico lanzamento da bóla de neve agarden só un pouquiño, mentres escribo. Recorden o que dixo a miña avoa, a dos ollos marróns. “Vida, hai que perdoar. Sempre. Quen non perdoa arrastra e carga o peso do rancor, da dor, dos porqués que non teñen resposta”. Porque o perdón fíxome sentir máis lixeira e porque miña avoa tiña, coma case sempre, razón. Hai que perdoar e no mellor dos casos, esquecer. Sobre todo cando sabes que todo foi porque te querían e te queren ben.
Amstelveen a 8 de marzo do 2023
Cheguei ao meu destino final. Será temporal ou permanente? Quen o sabe. Nin eu mesma, por moito que organice e planee, por moitas voltas que lle dea a todas as posibilidades habidas e por haber. Aquí estou e aquí debo de estar. Ou non.
Hai moitos anos, sendo xa unha muller adulta, meu pai non me permitiu ir a un concerto de música clásica que se celebraba na Igrexa de Vilar de Donas. Polo meu ben. Fai dano a música clásica? En absoluto. Ese día, os anteriores e os posteriores, eu tiña que estar no balneario de Cuntis descansando as miñas pernas que rebentara, literalmente, en Toulouse, facendo vinte e ata corenta kilómentros en bicicleta polo Canal du Midi. Para calmar a miña ansiedade. Rebentei as pernas e acabei con dores musculares moi fortes nas pernas e no peito debido a tal esforzo. Iso foi o que me dixo o cardiólogo toulousain que me auscultou cando acudín asustada e soa á súa consulta pensando que me estaba a dar un infarto. “Vous n'etes pas en train de faire une crise cardiaque. C'est une douleur musculaire. C'est tout.”
Pero iso non foi todo porque a causa da miña visita ao hospital provoquei o famoso efecto bolboreta e acabei encerrada hai agora 19 anos entre catro paredes na tétrica planta dun hospital de Lugo cuxo nome quixera borrar da miña mente para sempre. A intervención de varias persoas que - dou fe - me queren ben, acabou en traxedia. Ou non. Se cadra acabou como tiña que acabar. Aqueles que tanto me querían e que querían o mellor para min non sabían da miña ansiedade ou das miñas vivencias ou do meu ano escolar indo e vindo entre Toulouse e Severac le Chateau. Non sabían todo, pero crían sabelo, crían ter todas as pezas do crebacabezas, pero esas pezas só as tiña eu.
A historia do ansiado esquecemento e a de como perdoei os horrores vividos aqueles días, contareina, contaréillela noutra ocasión. Se quixeran lerme e entender por que perdoei e como a todos os implicados no fatídico lanzamento da bóla de neve agarden só un pouquiño, mentres escribo. Recorden o que dixo a miña avoa, a dos ollos marróns. “Vida, hai que perdoar. Sempre. Quen non perdoa arrastra e carga o peso do rancor, da dor, dos porqués que non teñen resposta”. Porque o perdón fíxome sentir máis lixeira e porque miña avoa tiña, coma case sempre, razón. Hai que perdoar e no mellor dos casos, esquecer. Sobre todo cando sabes que todo foi porque te querían e te queren ben.
Amstelveen a 8 de marzo do 2023
Os nenos e nenas de Amstelveen no cole de Mateo xunto a Juf Esther e Meester Toufik
De Hortus en Amsterdam
©2023 Porto-Giese Language School. All rights reserved.
